معرفت آموزی در محضر مبارک حضرت امام جعفر صادق علیه السلام (۵)

همه مبحث اخلاق در مذهب ما:
عناوین اخلاقی و طرق تخلق به آن ها

« اخلاق» جمع «خلق»( به ضم خ) به معنی صفت قلبی و روحی و باطنی  است ، در مقابل «خلق» ( به فتح خ) که به معنی صفت تنی و بدنی و ظاهری انسان است .

به این ترتیب می توان گفت که صفات و خصوصیات باطنی و قلبی هر کسی ، لباس انسانی  ، و همان شخصیت او ، و صفات و خصوصیات تن و بدن او ، لباس طبیعی اوست.

بطور معمول ، خصوصیات و صفات قلبی و روحی انسان ، منشاء و مصدر صدور افعال از انسان ، و انگیزه او در اعمال او می باشند .

 اخلاقیات هر کسی ، ابتدائا از وراثت و سپس از تربیت پذیری او از محیط زندگی اوست.

و چنین است که هر مذهب و مکتبی اخلاقیات خاص خود و لاجرم تربیت انسانی مناسب آن ، و متناسب با آن را دارد ؛

لذا: منظور از « حسن خلق» در مذهب ما برخلاف تصور عامیانه ، خوش اخلاقی  فقط به معنای رفتار ملایم و لطیف و مهربان نیست ؛ بلکه : مجموعه صفات نیک و  خدا پسندانه و مکارم اخلاقی است .

و نیز چنین است که کسب این مجموعه عظیم و ارزنده ، در نظام تربیتی که در مکاتب انسانی ساخته شده ، راهی طولانی و سخت است ؛ اما در نظام الهی جعفری ما ؛ که برای همگان است ؛ قابل فهم و تخلق برای همگان است ؛ که برای همگانی بودن دین الهی باید در ان قابلیت فهم و عمل برای همه مخاطبین خود که  عقلا هستند ، باشد.

عناوین اخلاقی در  مکتب الهی - عموما- از مستقلات عقلیه هستند ؛ یعنی: عقل هر عاقلی ، مستقل از شرع به حسن و قبح آن حکم می کند ؛ لذا : بلوغ انسانی هر انسانی هنگامی است که خود به فکرتعمیق و تشدید محاسن اخلاقی خود ، در مورد داشته های از انها ، و ایجاد ، در موارد نداشته ها از انها ، و ریشه کن کردن مساوی اخلاقی در خود باشد. و چنین است که از نگاهی ظهور و بروز چند و چون  تدین هر کسی در خلقیات اوست .

حال مائیم و اخلاقیات در مذهب جعفری ما :

از عبدالله بن بکیر نقل شده که او از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام نقل کرده که ایشان فرمودند:

«إنا لنحب من كان عاقلا فهما فقيها حليما مداريا صبورا صدوقا وفيا؛ إن الله عز وجل خص الأنبياء بمكارم الأخلاق.
فمن كانت فيه فليحمد الله على ذلك. ومن لم تكن فيه فليتضرع إلى الله عز وجل وليسأله
 إياها.
قال: قلت: جعلت فداك وما هن؟
قال: هن: الورع، والقناعة، والصبر، والشكر، والحلم، والحياء، والسخاء، والشجاعة، والغيرة، والبر، وصدق الحديث، وأداء الأمانة»؛ یعنی:
همانا ما هر كسى را كه عاقل، فرزانه (فهیم)، فقیه (عالم دقیق و عمیق)، پر حوصله (حلیم)، سازگار با مردمان (مدارا کننده)، بردبار (صبور)، راست گو و با وفا باشد، دوست داریم.

 همانا خدای عز و جل پیغمبران را (با آراستن) به مكارم اخلاق ممتازشان ساخته، پس كسى كه مكارم اخلاق دارد، خدای را بایستی بر آن سپاس (حمد و شکر ) كند، و كسى كه (آن مکارم) در او نیست، بایستی به درگاه خدای عز و جل گریه و زاری (تضرع) كند، و آن ها را درخواست کند.

 گفتم: فدایت شوم، آن ها (آن مكارم اخلاق) کدامند؟

فرمودند: ورع (پرهیز از گناهان)، قناعت (به حد کفاف قانع بودن)، صبر، شكر، حلم (پرحوصلگی)، حیا، سخاوت (گشاده دستی)، شجاعت، غیرت، نیكوكارى، راست گویى، و امانتداری؛ (کافی۲: ۵۶ ).

و در پایان لازم به یادآوری است ، که در منطق محکم کتاب و عترت :
به همه آنچه در دین الهی از مقامات و کمالات و معارف و علوم الهیه فرموده اند،  به حسن اختیار خود و به مدد محبت و ولایت الهیه وجود مبارک اهل بیت علیهم السلام می توان رسید ؛ یا علی .